آیین نامه ارزشیابی تحصیلی و تربیتی دوره راهنمایی تحصیلی | چاپ | 18 مهر 1386 مصوبه هفتصد و پنجاهمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 26/4/1386

 ماده (1) : تعاریف ارزشیابی تحصیلی و تربیتی: ارزشیابی تحصیلی و تربیتی بخش جدایی ناپذیر فرآیند یاددهی یادگیری است که داوری و قضاوت در مورد آموخته ها و تغییر رفتار دانش آموز در جهت نیل به هدفهای آموزشی و پرورشی بر اساس آن صورت می پذیرد.

 ارزشیابی تشخیصی: ارزشیابی تشخیصی به منظور آگاهی از میزان آمادگی دانش آموز جهت شروع مناسب تدریس مطالب جدید توسط معلم انجام می گیرد.

ارزشیابی تکوینی : مجموعه اقدامات و فعالیت‌هایی است که به صورت مستمر توسط معلم و دانش‌آموز و سایر ارزیابی کنندگان به منظور بهبود فرایند یاددهی ـ یادگیری، در طول هر نوبت به عمل می‌آید که شامل انجام تکالیف درسی، آزمون‌های عملکردی، فعالیت‌های مرتبط با درس خارج ازکلاس به صورت فردی یا گروهی (فعالیت‌های پژوهشی و ...) ارزشیابی‌های باز و مشاهدات تدریجی رفتار و خودارزیابی و نظر اولیاء دانش آموز می‌باشد.

 ارزشیابی باز : به آن نوع ارزشیابی اطلاق می‌شود که دانش‌آموزان بتوانند هنگام آزمون از کتاب درسی و سایر منابع مرتبط دیگر به صورت گروهی یا فردی نیز استفاده نمایند. بدیهی است که در ارزشیابی باز سؤالات باید جنبة تفسیری، تحلیلی، ترکیبی و استنباطی داشته باشد.

خودارزیابی : ایجاد فرصت و شرایطی توسط معلم است تا دانش‌آموزان بتوانند درباره میزان یادگیری خود به قضاوت و ارزیابی بپردازند.

 آزمون عملکردی : آزمونی است که توسط معلم صورت می‌گیرد و ناظر بر مشاهده و عمل دانش‌آموزان در انجام تکالیف محوله یا داوطلبانه است.

ارزشیابی گروهی (مشارکتی) : نوعی ارزشیابی است که در فرایند اجرایی آن، دانش‌آموزان صرفاً موضوع ارزشیابی نیستند بلکه بطور فعال و به صورت گروهی در امر ارزشیابی شرکت و با هم همکاری می‌کنند.

 ارزشیابی پایانی : عبارت از ارزشیابی‌هایی است که در پایان هر یک از نوبت‌های مذکور در ماده 3 به عمل می آید.

ماده (2) : اهداف در دوره راهنمایی تحصیلی، ارزشیابی دانش‌آموزان مبتنی بر اصول حاکم بر ارزشیابی پیشرفت تحصیلی با تأکید بر اهداف زیر انجام می‌گردد :

1-2- جمع آوری و تولید اطلاعات برای اصلاح برنامه ها و روشهای آموزشی

 2-2ـ حصول اطمینان از تحقق یادگیری در دانش‌آموزان برای ارتقای آنان به پایه یا دوره تحصیلی بالاتر

 3-2- اصلاح و بهبود فرایند یاددهی ـ یادگیری 4

-2ـ ایجاد مهارت خودارزیابی به صورت فردی و گروهی در دانش‌اموزان

 5-2ـ تشخیص و پرورش استعدادها،علایق و خلاقیت دانش‌آموزان به منظور راهنمایی آنان در فعالیت‌های حال و آینده

6-2ـ ایجاد التزام به رشد همه جانبه دانش آموزان و رعایت اصل تفاوت‌های فردی در فرایند یاددهی ـ یادگیری

 7-2ـ امید آفرینی و تقویت اعتماد به نفس در دانش‌آموزان

ماده (3) : ارزشیابی تحصیلی و تربیتی دانش آموزان در نوبت های زیر انجام می شود:

 الف) ارزشیابی نوبت اول (لغایت پایان دی ماه)

ب) ارزشیابی نوبت دوم (لغایت پایان خردادماه)

ج) ارزشیابی ویژه دانش‌آموزانی که در در درس یا دروسی در خرداد ماه تجدید شده‌اند و در کلاسهای جبرانی تابستانی شرکت می کنند (لغایت نیمه اول مرداد ماه)

د ) ارزشیابی ویژه دانش‌آموزانی که در خرداد یا مرداد ماه قبول نشده‌اند (لغایت 20 شهریورماه)

ه ) ارزشیابی ویژه دانش‌آموزانی که در نوبت مرداد یا شهریور ماه شرایط قبولی پایه سوم را احراز نمی‌کنند (لغایت 20 دی‌ماه)

 و) ارزشیابی از غایبین موجه که حداکثر دو هفته پس از اعلام نتایج ارزشیابی های خرداد و شهریور انجام می شود.

 تبصره 1 - در ایام ارزشیابی پایانی نوبت اول ، کلاس‌های درس دایر خواهد بود. ولی مدارس می توانند با اخد مجوز از کمیسیون خاص اداره آموزش و پرورش منطقه/ ناحیه/ شهرستان حداکثر به میزان دو هفته متوالی کلاس درس را در نوبت اول تعطیل نمایند. در این صورت مدیر مدرسه موظف است مراتب را به صورت مکتوب به اولیای دانش آموزان اطلاع دهد. در ایام برگزاری ارزشیابی نوبت دوم کلاس‌های درس دایر نمی باشد.

تبصره 2- در مناطق گرمسیری، ارزشیابی نوبت اول و دوم به تشخیص کمیسیون خاص منطقه حداکثر دو هفته زودتر برگزار خواهد شد.

تبصره 3- مدرسه می تواند با اخذ مجوز کمیسیون خاص اداره آموزش و پرورش محل از دانش آموزی که به ضرورت به اتفاق والدین خود به خارج از کشور عزیمت خواهد کرد، حداکثر یکماه قبل از شروع ارزشیابی پایانی، ارزشیابی به عمل آورد.

 ماده (4) : نوع ارزشیابی پایانی هر درس به شرح جدول پیوست می‌باشد.

ماده (5) : نمره ارزشیابی هر درس بر مبنای 20 خواهد بود که سهم نمره ارزشیابی تکوینی و پایانی هر یک می باشد لکن متناسب با ماهیت هر درس، سهم نمره تکوینی قابل افزایش خواهد بود که در راهنمای برنامه درسی مصوب شورای عالی آموزش و پرورش مشخص می گردد.ضمناً چنانچه در هر یک از نوبت های ارزشیابی، نمره دانش آموزی پس از محاسبه میانگین نمره ارزشیابی تکوینی و پایانی به صورت اعشاری بود، معلم مربوط می تواند با توجه به وضعیت درسی دانش آموز در کلاس به هر نحو که صلاح می داند نمره وی را سر راست کند.

 تبصره‌1- نمره ارزشیابی‌هردرس‌ درنوبت‌اول‌بااحتساب‌ ضریب‌یک‌ودرنوبت‌دوم‌بااحتساب‌ضریب دو‌ در کارنامه‌ درج‌ می‌گردد.

 تبصره 2- معلم موظف است حداکثر تا پنج روز قبل از برگزاری ارزشیابی پایانی هر نوبت نمره ی ارزشیابی تکوینی را به دفتر مدرسه تحویل دهد. در ضمن معلمان بایدنتایج ارزشیابی‌های به عمل آمده در مورد هر دانش‌آموز را در صورت مرخصی یا انتقال از طریق مدیر مدرسه به معلم جدید تحویل دهند.

 تبصره 3- با توجه به نقش اولیای دانش آموزان درفعالیت های خارج از مدرسه، معلمان می توانند حداکثر تا یک نمره ارزشیابی تکوینی هردرس رادر هر نوبت به نظر اولیای دانش آموزان اختصاص دهند.

 تبصره 4- در ارزشیابی های پس ازنوبت دوم نمره هر درس به شرح زیرمحاسبه می گردد: نمره پایانی دروس تجدیدی (یا غایبین موجه) به علاوه نمره تکوینی نوبت دوم تقسیم بر عدد2

 تبصره 5- دانش‌آموزی که به علت غیبت موجه (ثبت‌نام بدون حضور در کلاس با مجوز کمیسیون خاص اداره آموزش و پرورش، بیماری و نظایر آن) در طول سال تحصیلی فاقد نمره ارزشیابی تکوینی است ولیکن در ارزشیابی پایانی دارای نمره است، نمره ارزشیابی پایانی هر نوبت وی جایگزین نمره ارزشیابی تکوینی همان نوبت می‌گردد.

تبصره 6- نمره ارزشیابی تکوینی دانش‌آموزی که قبل از برگزاری ارزشیابی پایانی با رعایت مقررات از مدرسه‌ای به مدرسه دیگر منتقل شود، توسط معلم مدرسه مقصد بر اساس ارزشیابی‌های وی و ارزشیابی‌های معلم مدرسه قبل (در صورت وجود) تعیین می‌شود.

تبصره 7- مدیر مدرسه موظف است در طول هر نوبت حداقل یک بار (حدود یک ماه قبل از ارزشیابی پایانی) دانش‌آموز و ولی وی را از وضعیت تحصیلی دانش آموز در هر درس مطلع نماید.

تبصره 8- نمره ارزشیابی دانش‌آموزان در هر درس و در هر نوبت به وسیله معلم در لیست نمره‌ها ثبت و امضا می‌شود و حداکثر 10 روز بعد از خاتمه ارزشیابی هر نوبت تسلیم دفتر مدرسه می‌گردد.

ماده (6) : ارزشیابی پایانی پایه های اول و دوم و نوبت اول پایه سوم داخلی است و توسط مدرسه برگزار می‌شود. ارزشیابی پایانی نوبت دوم و تجدیدی پایه سوم راهنمایی به صورت هماهنگ با سوالات واحد و برنامه معین که توسط سازمان آموزش و پرورش استانها طرح و در مدرسه برگزار می شود.

 تبصره1 - معاونت آموزش‌ وپرورش‌ عمومی می تواند در هر یک از پایه‌های تحصیلی دوره راهنمایی، سؤالات ارزشیابی پایانی نوبت دوم یک یا دو ماده درسی را طرح کرده و با اطلاع قبلی به استانها ارسال نماید.

 تبصره2- طراحی سوال موضوع تبصره 1 این مادّه برای مراکز آموزشی تابعه سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان و سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور حسب مورد به سازمان ذی ربط واگذار می شود.

 تبصره 3- ارزشیابی غایبین موجه دروس هماهنگ (تبصره 1 ) به صورت داخلی و توسط مدرسه برگزار می شود.

 ماده (7): ارزشیابی‌ پایانی‌ نوبت‌ اول‌ از مطالب‌ تدریس‌ شده‌ همان‌ نوبت‌ و ارزشیابی‌ پایانی‌ نوبت‌ دوم‌ و پس از آن ازتمام‌ محتوای‌ کتاب‌ درسی‌ به‌ عمل‌ می‌آید. تبصره - در مراکز آموزشی تابعه سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان محتوای جزوات تکمیلی نیز در طراحی سوال لحاظ می شود.

 ماده (8) : برای دارندگان نقص عضو مؤثر در ارزشیابی کتبی، شفاهی و عملی، مدیر مدرسه با اطلاع اداره آموزش و پرورش متبوع، تسهیلاتی متناسب با نقص عضو فراهم می‌نماید. این گونه افراد در صورت لزوم از ارزشیابی دروس عملی که از نظر جسمی قادر به انجام نمی‌باشند معاف می‌شوند. در چنین صورتی اگر درس یا دروس مذکور دو نوع ارزشیابی (کتبی/ شفاهی ـ عملی) داشته باشد، برای ارزشیابی کتبی یا شفاهی نمره 20 منظور می‌شود و اگر ارزشیابی درس صرفاً عملی باشد نمره‌ای منظور نخواهد شد، در این حالت صورت جلسه‌ای به امضای مدیر و دو نفر از معلمان تنظیم و تسهیلات فراهم شده مستند به این ماده در آن درج می شود. علاوه بر آن لازم است موضوع در ستون ملاحظات دفتر ثبت ارزشیابی و کارنامه تحصیلی این قبیل دانش‌آموزان در این خصوص توضیح داده شود.

 تبصره 1- ارزشیابی عملی درس تربیت بدنی برای دانش آموز موضوع این ماده باید متناسب با توانایی جسمی وی توسط معلم مربوط انجام شود. شیوه نامه مربوط توسط وزارت آموزش و پرورش تهیه و ابلاغ خواهد شد.

تبصره 2- دانش آموز استثنایی( نا بینا، جسمی – حرکتی ) و دانش‌آموزی که در زمان برگزاری ارزشیابی و یا قبل از آن دچار سانحه‌ای شود به نحوی که قادر به نوشتن نباشد، می‌توانند از منشی مناسبی که از طرف مدیر مدرسه تعیین می‌شود استفاده نمایند.

 تبصره 3- چنانچه دانش‌آموزی به دلیل بیماری خاص قادر به حضور در جلسه ارزشیابی‌پایانی نباشد با درخواست ولی و ارایه گواهی پزشک و با نظر مدیر، یکی از معلمان در خارج از مدرسه از وی ارزشیابی به عمل می‌آورد.

 تبصره 4- با توجه به شرایط خاص جسمانی دانش آموز، مدرسه می تواند با تایید شورای مدرسه، اقدام به برگزاری ارزشیابی دروس خاص به صورت چند گزینه ای ، املاء صحیح و غلط ، تخصیص وقت اضافی، متناسب سازی سوالات برای دانش آموزان استثنایی، جایگزین کردن نمره بخش کتبی به جای شفاهی یا بالعکس برای وی نماید.

 تبصره 5- دانش آموزان استثنایی که به علت اختلال تکلمی شدید قادر به خواندن نیستند( به استثنای دانش آموزان ناشنوا)، از ارزشیابی درس قرائت فارسی معاف می باشند. تبصره 6- دانش آموزانی که دارای اختلال جسمی- حرکتی، نابینایی و یا ناشنوایی هستند، از آموزش و ارزشیابی درس آموزش دفاعی معاف می باشند.

 ماده (9) : ارزشیابی تعلیمات دینی دانش‌آموزان اقلیت‌های دینی مذکور در قانون اساسی برابر شیوه‌نامه‌های وزارت آموزش و پرورش انجام و نمره آن در دفاتر ثبت ارزشیابی و کارنامه آنان قید می‌شود. دانش آموزان مذکور از شرکت در ارزشیابی درس قرآن معاف هستند و در کارنامه آنان برای این درس نمره ای منظور نخواهد شد. تبصره- در صورت تمایل دانش‌آموز به شرکت در ارزشیابی تعلیمات دینی اسلامی منعی برای شرکت وی نخواهد بود.

 ماده (10): ارزشیابی از رفتار دانش آموز در هر نوبت بر اساس میزان رعایت مقررات از سوی او، توسط مدیر و با نظرخواهی از معاون ، مربی تربیتی، اولیای دانش آموزان و بر اساس گزارشهای واصله از معلمان و سایر کارکنان مدرسه انجام می شود. گزارش وضعیت انضباط به صورت کیفی بوده و شامل یکی از موارد "عالی" ، " بسیار خوب" ، "خوب" و"نیاز به راهنمایی و تلاش بیشتر" می باشد.

 تبصره 1- نحوه و سهم هریک از عوامل مذکور در تعیین نمره انضباط را شورای مدرسه تعیین می کند.

 تبصره 2- در مواردی که وضعیت انضباطی دانش آموز حاکی از " نیاز به راهنمایی و تلاش بیشتر" است، موارد به ولی وی گزارش می شود.

 تبصره 3- وضعیت انضباط در محاسبه معدل ارزشیابی منظور نمی شود ولی در کارنامه تحصیلی و دفتر ثبت ارزشیابی درج می گردد.

 تبصره 4- برای شرکت‌کنندگان در ارزشیابی ورودی(تعیین پایه)، داوطلبان آزاد، طرح جامع ، دانش‌آموزانی که از جهش تحصیلی استفاده می‌کنند و دانش آموزانی که در شرایط سنی بالاتر از سن متعارف خود قرار دارند و در شهریور ماه به صورت یک نوبتی در ارزشیابی پایه بالاتر شرکت می کنند، نمره انضباط منظور نمی‌گردد.

 ماده (11) : چنانچه معلم مربوط ظرف 5 روز پس از انجام هر ارزشیابی پایانی، به هر علتی اوراق ارزشیابی را تصحیح نکند، مدیر مدرسه ضمن گزارش موضوع به اداره آموزش و پرورش متبوع باید به تشخیص خود، اوراق ارزشیابی را جهت تصحیح در اختیار یکی از معلمان واجد شرایط قرار دهد.

ماده (12) : مهلت اعتراض به نمرات ارزشیابی پایانی، حداکثر 5 روز پس از اعلام نتیجه آن نوبت خواهد بود. مدیر مدرسه موظف است اوراق ارزشیابی معترضان را جهت تجدید نظر در اختیار معلم مربوط و یا به تشخیص خود در اختیار معلم مربوط و یک نفر دیگر از معلمان همان درس قرار دهد. در صورت اعتراض مجدد و یا اختلاف نظر،‌نظر معلم سوم از همان درس تعیین‌کننده و لازم‌الاجرا است. تبصره- نمرات ارزشیابی تکوینی و نمرات دروس شفاهی و عملی قابل اعتراض نیستند و نمره اعلام شده قطعی است.

 ماده (13) : دانش‌ آموزی‌ در خردادماه‌ قبول‌ شناخته‌ می‌شود که‌ دارای‌ شرایط زیر باشد:

الف‌) معدل‌ کل‌ وی‌ کمتر از ده‌ نباشد .

ب‌ ) نمره‌ارزشیابی‌ نوبت‌ دوم‌ او در هیچ‌ یک‌ از مواد درسی‌ بدون‌ ضریب‌ کمتر از ده‌ نباشد.

ج‌ ) نمره‌ سالیانه‌ وی‌ در هیچ‌ یک‌ از مواد درسی‌ کمتر از 30 نباشد.

 تبصره ‌1- نمره‌ سالیانه‌ هردرس‌ حاصل‌ جمع‌ نمره‌ نوبت‌ اول‌ و دو برابر نمره‌ نوبت‌ دوم‌ خواهد بود.

تبصره‌ 2- معدل‌ کل‌ دانش‌آموز عبارت‌ است‌ از مجموع‌ نمره‌ سالیانه‌ همه‌ دروس‌ (به‌ جز ‌انضباط) تقسیم‌ بر سه‌ برابر تعداد مواد درسی‌ آن‌ پایه.‌

 تبصره 3- در مدارس راهنمایی وابسته به سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان، دانش آموزی حق ادامه تحصیل در این مدارس را خواهد داشت که دارای شرایط زیر باشد:

 الف) معدل کل وی در خردادماه کمتر از 14 نباشد.

 ب) نمره ارزشیابی نوبت دوم وی در هیچ یک از مواد درسی بدون ضریب کمتر از 12 نباشد.

 ج) نمره سالیانه وی در هیچیک از مواد درسی کمتر از36 نباشد.